خانه مقاومت مشروطه خواهان در میان تلی از خاک و زباله!

به گزارش تبریزمن، در حالی که آزادی کشورمان در زمان مشروطه از دست قشون روسیه مدیون “خانه مقاومت” باقرخان بوده و در هویت و آزادی تبریز نقش زیادی داشته است اما متاسفانه تخریب این اثر ارزشمند تاریخی روز به روز جنبه های تازه ای به خود گرفته و دلسوزان تاریخ آذربایجان را بیش از پیش نگران کرده است.

باقرخان ریاست مجاهدین محله خیابان تبریز را بر عهده داشت که پس از به توپ بستن مجلس، به دستور انجمن ایالتی همراه با ستارخان به جنگ مسلحانه با قشون دولتی که شهر تبریز را در محاصره داشت، پرداخت و بعدها در مجلس شورای ملی لقب “سالار ملی” را گرفت.

او پس از بازگشت به وطن در محله خیابان و به اعتقاد بسیاری از مورخان شهر در همین خانه استقرار یافت.

برخی دیگر نیز معتقدند این خانه متعلق به سرتیپ هاشمی – داماد باقرخان – بوده است که بعدها حاج رضا طوبی، در آن سکونت می گزیند ولی موضوعی که برخی مورخان محلی هم به آن اشاره کرده‌اند، سکونت باقر خان پس از تخریب خانه‌اش توسط روس‌ها در آن خانه است که برخی از ساکنان قدیمی محله و به ویژه کوچه “سالار” می گویند وقتی یکی از سقف ها فرو ریخت تعدادی سلاح گرم از دیوارها افتاد.

قدمت این خانه به گفته‌ اهالی و برخی مورخان محلی به حدود یک قرن می‌رسد و اکنون وضعیت بد آن صدای همسایه‌ها را نیز در آورده است به طوری که وقتی به انتهای کوچه سالار می رسیم تلی از خاک، زباله و گرد و غبار محوطه بنای درهم ریخته را احاطه کرده و شاید تمیزترین جا متعلق به زمین کوچکی است که نوجوانان محل برای بازی فوتبال خود تسطیح نموده و نام باشگاه رویایی خود را سالارملی نهاده و بر ارزش آن افتخار می کنند.

در یک نگاه گذرا درمی یابیم که متاسفانه باز هم آثار تاریخی و گردشگری تبریز همچون گذشته مورد بی‌مهری قرار گرفته است، در حالی که می شد این خانه را احیا کرده و به پکیج تبریز ۲۰۱۸  اضافه نمود، کمااینکه آن را در کوچه پس کوچه های این شهر بزرگ به حال خود رها کرده ایم.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در این خصوص به “تبریزمن” می گوید: مقوله ثبت بناهای تاریخی در فهرست آثار ملی، مبحثی است که به قانون مصوب سال ۱۳۰۹ مربوط می شود، زمانی که برای اولین بار وظایف و تکالیف دولت برای ثبت آثار تاریخی کشور در فهرست میراث ملی مطرح شده و مقرر گردید تا آثاری که تا دوران زندیه عمر داشته اند در فهرست ملی به ثبت برسند که هدف اصلی آن حفاظت از آثار تاریخی به عنوان اولین گام در حفظ هویت تاریخی کشورمان بود.

“محمد فتحی” ادامه می دهد: سپس در سال ۱۳۵۲ قانون مجددی در مورد ثبت آثار تاریخی در مجلس به تصویب رسید که محدودیت‌های بازه زمانی آن را حذف نمود و عنوان گردید که بناهایی که دارای شأن ملی هستند فارغ از قدمت و زمان ساخت آنها مورد ثبت ملی قرار خواهند گرفت که در آن زمان بناهایی مانند سردر دانشگاه تهران، مقبره شعرا، علما، بزرگان و اندیشمندان را مشتمل گردید.

وی در مورد خانه منتسب به باقرخان اظهار می دارد: سازمان میراث فرهنگی به محض وصول خبر به صورت جدی وارد مقوله شده و کارشناسان این مجموعه وارد تحقیقات میدانی شدند و با بررسی های مربوطه مشخص گردید که این خانه مدتی محل اقامت باقرخان بوده است، ولی محل استقرار ایشان نبود در واقع خانه یکی از بستگان نزدیک شان می باشد که مدتی را با هم در این خانه سکنی گزیده‌اند، ما بر این اساس عنوان خانه تاریخی “طوبی و باقرخان” را پیشنهاد داده‌ایم که در گام نخست مستند سازی نموده ایم که تهیه نقشه ها بر اساس آخرین برداشت هاست اما اکنون متاسفانه به علت تعدد مالکین در ابلاغ به مالک، دچار مشکل شده ایم زیرا طبق قانون باید این امر از طریق اعلان عمومی، درج آگهی در نشریات و یا نصب بنر در محل اقدامات ثبت ملی این اثر تاریخی را ابلاغ نماییم.

فتحی با اشاره به اینکه تشریفات ابلاغیه در محل این خانه انجام شده است اضافه می کند: لذا اگر تا پس از یک ماه از نصب بنر و اعلان عمومی اعتراضی دریافت نکنیم به صورت خودکار و پس از بررسی در کمیته ثبت استان، مراحل ثبت به تهران ارسال خواهد شد و در صورت دریافت اعتراض، مراحل قانونی مورد بررسی قرار خواهد گرفت ولی علی الحال اعتراض مالک مانع از ثبت اثر نخواهد شد بلکه صرفاً موظف به بررسی اعتراض های دریافتی هستیم.

این مقام مسئول و کارشناس میراث فرهنگی آذربایجان شرقی در پایان اظهارات خود نگرانی خود از سرنوشت این اثر تاریخی را بر زبان آورده و تاکید می کند: اگر خانه باقرخان مانند همرزم خود – ستارخان – به مرحله ثبت ملی برسد قطعا حفاظت خواهد شد و اگر این امر به ثبت ملی منتهی نشود معلوم نیست سال آینده این خانه پابرجا بماند یا خیر…!! زیرا با توجه به روند بازار مسکن در کشور و به تبع آن در شهر تبریز، خانه تبدیل به یک کالای سرمایه ای شده و تخریب و ساخت آپارتمان سودآوری زیادی دارد برای همین هیچ گونه تضمینی برای بقای خانه تاریخی باقرخان و طوبی نخواهد بود و باید در اسرع وقت و بدون فوت زمان ثبت ملی شود!

شهردار منطقه فرهنگی – تاریخی ۸ تبریز نیز بدون اشاره به جزئیات ساماندهی این پروژه تاکید می کند که در کنار سازمان میراث فرهنگی، پا به پای عمران و آبادی این خانه اقدام خواهد نمود.

نکته ای که ذکر آن ضروری به نظر می رسد توجه همه جانبه دستگاه های اجرایی به مقوله توریست پذیری اماکن تاریخی و فرهنگی کهن شهر تبریز است که بدون شک، خانه باقرخان نیز از این امر مهم مستثنی نیست و دلسوزی بی حد و حدودی را می طلبد!

🔷 گزارش از: شهرام صادق زاده